Kairos
Eind juni liep een mindfulnesstraining teneinde die ik had gegeven aan mensen herstellende van borstkanker. Deze training - in het kader van een wetenschappelijk onderzoek - leerde me veel over de broosheid van het leven, over met mateloze mildheid leren kijken naar onze beperkingen, over hoe we in staat zijn om ondanks harde klappen in het leven rechtop te komen/blijven, over verbondenheid, over hulpvaardigheid, over diepgewortelde emoties, ... . En hoe binnen dit alles mindfulness als een ongelofelijk waardevol instrument kan worden ingezet. Als cadeau hadden de deelnemers een boek voor mij gekocht : Kairos van Joke J. Hermsen. Dit boek, over de god van het geschikte moment, nodigt uit tot verstilling en verdieping.
Kairos, de jongste zoon van Zeus, wordt afgebeeld met gevleugelde schouders en voeten, een weegschaal in zijn hand en één lange lok op zijn voorhoofd. De weegschaal verwijst naar 'het uiterst zorgvuldig wegen van het geschikte ogenblik' en naar 'het vinden van de juiste maat in tal van zaken.' Zijn merkwaardig punkkapsel toont dat je 'in staat moet zijn om hem bij zijn haarlok vast te grijpen voordat het momentum weer vervlogen is. Als je lang aarzelt, glijden je handen langs zijn kale schedel af en is de kans op de ultieme gelegenheid je leven te veranderen weer verkeken. ... Aandacht, rust en het zorgvuldig wikken en wegen van argumenten en omstandigheden zijn de belangrijkste voorwaarden om het kairotische ogenblik te creëren.'
Daar waar zijn opa, Chronos, staat voor de lineaire en meetbare tijd, nodigt Kairos ons uit om met de juiste focus te zorgen voor een tijdelijke en kwalitatieve onderbreking daarvan. 'Tijdens dat interval vergeten we als het ware de kloktijd en komen we in een andere tijdservaring terecht, die onverwachte inzichten voor ons in petto heeft.'
'In dat opzicht wordt Kairos ook in verband gebracht met het principe van serendipiteit, door socioloog Robert Merton verwoordt als de gave onverwachts iets goeds te ontdekken. Of zoals Louis Pasteur beweerde : Zich op het juiste moment weten te verbazen is de eerste stap van de geest naar de ontdekking.'
Joke J. Hermsen vervolgt 'dat deze Kairos-tijd geen gemakkelijke kost is voor ons opgejaagde westerlingen die geheel volgens de Chronos-tijd leven. In amper honderd jaar heeft deze tijd van ons tamelijk obsessieve klokkijkers gemaakt, die bovendien door een vrijwel permanent gebrek aan tijd op de hielen worden gezeten. ... We laten noodgedwongen onze levens bijna volledig door de kloktijd bepalen, en kennen te weinig momenten van rust, aandacht of alerte bezinning om die gevleugelde Kairos stevig bij zijn haarlok te grijpen. ... Maar ergens in ons onderbewuste sluimert wel degelijk dit kairotische ogenblik, dat we bijvoorbeeld ervaren als we ons ergens heel goed op concentreren of al mijmerend, wandelend of dagdromend wegraken van het regime van de klok. ... En hoewel de economie nog steeds om groei en versnelling blijft vragen, vragen de mensen om vertraging en rust.'
Het boek is nog lang niet uit. Het gaat met me mee precies op dezelfde manier als waar Hermsen ons met haar boek toe uitnodigt: het boek op het gepaste moment en met de gepaste maat bij de hand nemen, om me erdoor te laten meevoeren in een tijd met klokken zonder wijzers.
Dat net deze groep deelnemers net dit boek heeft uitgekozen voor mij als presentje, is niet toevallig. Voor zij en alle andere mensen die kanker in de weegschaal van hun leven krijgen gelegd, wordt tijd van de ene op de andere dag een kostbaar goed. Op de dag dat ze het verdict van kanker krijgen, staat de Chronos-tijd plots helemaal stil. En alhoewel deze genadeloos verder tikt, murwt een aanvaardingsproces er zich met veel moeite doorheen. En daar waar ze aanvankelijk gedwongen in aanraking komen met de rust en de stilte van de Kairos-tijd, ontdekken ze gaandeweg dat deze vorm van tijdservaring de meest fundamentele in het leven is: waakzaam en oplettend de kleine en dierbare momenten telkens opnieuw grijpen en ze ten volle beleven.
Het is mijn ervaring dat de kwaliteiten van mindfulness hen hierin op een helende wijze ondersteunen. Door het hier en nu bij diens haarlok te leren nemen vooraleer het verdwijnt in de maalstroom van het leven. Door het met mededogen leren omarmen van de pijn, het verdriet, de angst, de vermoeidheid, de lichamelijke grenzen, ... en zoveel meer dat komt kijken bij het hele proces rond kanker. Door het leren hebben van vertrouwen en geduld. Door het alleen maar leren zijn in een andere tijdervaring, om zo te groeien tot onverhoedse zienswijzen. Kairosexperten bij uitstek.