Power & Care
Als verjaardagscadeau schonk ik mezelf dit jaar een driedaags congres in Brussel met o.a. de Dalai Lama. Ja, de lat hoog leggen is mij niet vreemd :-). Het congres - georganiseerd door Mind & Life Europe - had als centraal thema 'Power & Care'. Over dit thema werd drie dagen lang gedebatteerd met tal van wetenschappers, religieuzen, Nobelprijswinnaars, ... en dit onder het toeziend maar vooral glimlachend oog van 'His Holiness'. Het werd, ondanks de angst, negativiteit en onzekerheid die op dit moment vooral lijken te zegevieren op onze planeet, boven alles een hoopvolle en - wat mij betreft - niet vrijblijvende driedaagse.
Professor in de Psychologie Frans B.M. De Waal mocht in dit congres de spits afbijten en zette vanuit zijn expertise in het werken met Chimpansees al onmiddellijk de toon: de Afrikaanse mensapen tonen hun leiderschap niet door hun grootte, lawaai of sterkte, maar vooral door de serene manier waarop ze vrede bewaren in hun groep, hoe ze zorg dragen voor hun groepsleden en hoe ze de zwakkeren daarin beschermen. Net door die kwaliteiten te tonen, worden ze door de andere Chimpansees versterkt in hun leiderschap. Jammer genoeg getuigt de geschiedenis van de geëvolueerde mensaap van uitzonderingen op dit onderzoek. Zo zijn er luidkeelse leiders met zinloos spuiende woorden en dito gebaren die verbijsterend en verontrustend veel kiezers achter zich krijgen. Gelukkig telt de geschiedenis ook zachtmoedige en ingetogen leiders die menig mensen inspireren omdat ze krachtig opkomen voor vrede en voor minderheden.
Professor in Milieuwetenschappen Johan Rockström bracht een beklijvende speech over hoe wij met z'n allen de voorzieningen van onze planeet aan het uitputten zijn. Maar ook over hoe we met diezelfde allen, elk binnen ons eigen minuscuul microplaneetje, een bijdrage kunnen leveren aan een meer harmonieuze wereld. Hij overtuigde mij in ieder geval om binnen de grenzen van mijn mogelijkheden elke dag een klein beetje water, bos en land te sparen door minder vlees te eten, of een klein beetje meer oceaan te vullen door minder vis te eten.
Even hoopvol was de boodschap van Professor en Dokter in de Neurologie Tania Singer. Zij toonde op basis van jarenlang wetenschappelijk onderzoek aan dat het trainen van compassie veranderingen in de hersenen teweegbrengt en derhalve ook in het gedrag. We kunnen dus - mits we daar voor open staan - zélf iets in beweging zetten en dit, zo bleek eveneens uit de onderzoeksresultaten, ook op het vlak van economie. Mits we onszelf oefenen in mededogen is er een verschuiving mogelijk van een 'survival-of-the-fittest-economicus' naar een 'caring-economicus'.
Diezelfde hoopgevende rode draad zat ook in het verhaal van Frederic Laloux, econoom en auteur van het boek 'Reinventing Organizations'. Daarin schrijft hij over de bevindingen van zijn driejarig onderzoek waarbij hij ontdekte dat de hiërarchische structuur van organisaties met veel druk van bovenaf beetje bij beetje verschuift naar een structuur met zelfsturende teams zonder leidinggevenden. Een verschuiving die zich momenteel voordoet in steeds meer organisaties, in tal van sectoren, in talrijke landen en dit alles onafhankelijk van elkaar. Wat wijst op een wijdverspreide nood aan verandering. Een nood die mede gestuwd én gesignaliseerd wordt door de vele burn-outs, stressgerelateerde klachten, groot ziekteverzuim, enz... . Een behoefte die uitnodigt tot meer bewustwording van en voor het mensgerichte welzijn temidden van harde targetgerichte ondernemingen.
Een van de meest ontroerende momenten gedurende de drie dagen Bozar was de interreligieuze dialoog met Pauline Tangiora (Vertegenwoordiger van de Maori in Nieuw Zeeland en andere bedreigde inheemse volkeren), Matthieu Ricard (Boeddhistische monnik), Awraham Soetendorp (Rabbi), Broeder Thierry-Marie Courau (Dominicaan en Decaan TheologischSte Faculteit Parijs) en Alaa Murabit (Moslima en Vertegenwoordiger van de Libische Vrouwen). Deze dialoog werd geleid door Roshi Joan Halifax, Zenpriester en Boeddhistische lerares, wiens motto me na aan het hart ligt: 'Strong back, soft front'. Waar volkeren en individuen van verschillende religies er moeilijk lijken in te slagen, droegen deze vertegenwoordigers van de wereldgodsdiensten op een compassievolle én net daardoor zeer krachtige manier uit op het podium: we hebben allemaal datzelfde liefdevolle (goddelijke) licht in ons en we kunnen dit laten schijnen over de grenzen van godsdiensten heen, in onze relaties, in ons sociaal engagement, in ons werk, ... . De kracht van religie is op dit moment helaas te veel gericht op extremen, instituten en macht, en helaas te weinig op al die mooie zorgzame projecten die voortvloeien uit geloof. Hoe godsdiensten hun immense kracht kunnen aanwenden tot meer positieve veranderingen in de maatschappij is een vraag waarvan het antwoord ook hier voor een deel vervat ligt in een individuele verantwoordelijkheid. Pauline Tangiora wees elkeen aan als 'protectors of the Earth' en we kunnen dit doen in bijzonder eenvoudige dingen: 'Wake up your children in the middle of the night and let them look at the starts, tell them your stories of childhood, learn them to sing the songs of your traditions, ... so that they can keep - at their turn - the spirit of their land of their children.' Ook Rabbi Soetendorp deed beroep op eenieder: 'We can be visible in our friendship across religions', of zoals Broeder Coureau zei: 'You can choose to decide to love' of Moslima Murabit: 'We have the potential to reach out to other religions' en concludeerde de Dalai Lama be'amen'd: 'Therefore, you have to make an effort... .'
Meest opvallende figuur van het hele congres voor mij - naast de Dalai Lama natuurlijk - was de Amerikaanse Jody Williams, Nobelprijswinnaar van de Vrede in 1997. Een prijs dik verdiend, omwille van haar kostbare strijd tegen landmijnen die ook nu nog steeds te veel slachtoffers maken. Dik verdiend ook omwille van haar prachtige Peacejam Foundation waarmee zij over de hele aardbol massa's jongeren mobiliseert om ten strijde te trekken voor vrede. Wat ze recent ook deed in Molenbeek voor een groep jonge moslima. Ook hen zette ze aan om - ondanks de dagelijkse verbale en non-verbale vernederingen die zij te verduren krijgen - toch te kiezen voor vredevol engagement en sociale betrokkenheid eerder dan voor het pad van geweld of gelatenheid. Net zo kleinschalig lokaal ze mensen in beweging zet, zo grootschalig doet ze dit op wereldniveau als lid van de World Council of Peace. Regeringen wakker schudden omdat steden doodbloeden terwijl diegenen die de bloedbaden aanrichten zich niet verstoppen en wij dat met de hele wereld zien gebeuren. Het moedeloze gevoel dat je hierbij krijgt - althans ik toch - 'guts to move' inblazen, dat is wat Jody doet: 'Complaining is not a strategy for change. There is a right for humanity but there is also our right for responsibility. We all have the power: either we choose to stay silence, or we use it. So embrace power in order to use it for more care and compassion.'
Is dit alles idealistisch? Niet realistisch? Moralistisch? Utopisch? Het is wat het is in ieders beleving. Zien en horen hoeveel mensen aan een positieve wereld werken, geeft mij hoe dan ook hoop én 'zorgkracht'. Om op zijn minst al zelf te zorgen voor die fameuze 'tipping points on microlevel'. Die kleine liefdevolle gebaren die voor een omslagpunt kunnen zorgen, bij mensen met wie je leeft en werkt, in de natuur, in je voeding, in je doen en laten. En zo zelf je zorgzame intentie leggen tot krachtige verandering. Naar de woorden van Ghandi: 'Be the change you want to see in the world.'