Woord van het jaar: Coheniteit
Ook dit jaar zijn tien woorden genomineerd voor de poll van het Van Dale-woordenboek 'Woord van het jaar'. Woorden die met enige verbeeldingskracht pas betekenis krijgen door ze te koppelen aan een gebeurtenis, trend of figuur van dat jaar. Sommige van die woorden blijven eendagsvliegen, anderen nestelen zich in de volksmond. Zoals bijvoorbeeld 'selfie' of 'flitsmarathon'. Nieuwe woorden die vorm geven aan een nieuwe werkelijkheid, zo werkt ons talig conceptdenken.
Neem nu het woord 'samsonseks'. Een neologisme in het leven geroepen door en voor de jonge tweeverdieners die intimiteit sprokkelen terwijl ze hun kroost voor een studio 100 - product droppen. Of het nieuwe woord 'Trumpisme'. Op zich - zo schrijft Marc Reynebau in een column over de poll - "fout gedefinieerd omdat Trump voor geen enkel ideologisch - isme staat. Bovendien ontkracht hij zijn vermeende verzet tegen het establishment elke dag door zijn aanstaande regering louter met lui uit de elite van Wall Street te bevolken." Ik kan de columnist geen ongelijk geven als hij schrijft dat de woorden uit deze stembusgang taalcreativiteit én betekenis missen.
En zo begint reeds bij het lezen van deze inspiratieloze poll mijn persoonlijke zoektocht naar een vindingrijk en waardevol 2016-woord. En zo kom ik uit bij het nieuwe woord Coheniteit.
Een eerbetoon aan Leonard Cohen die op 7 november - "Hineni, hier ben ik, ik ben er klaar voor" - naar de overkant vertrok. Tegelijk een contaminatie van de woorden cohesie en sereniteit. En laat het net de betekenis van die woorden zijn die ik in Leonard Cohen mocht ontdekken.
Hij straalde cohesie uit, als melancholische dichter in zijn gelaagde poëzie, als bezielende singer-songwriter in zijn metaforische songs, als diepzinnig mens in zijn charismatische Zijn. In het met overgave en baritonsgewijs declameren van zijn teksten, kon hij verbinden: harmonie brengen in een zoektocht, gedragenheid voelen in eenzaamheid, samenhorigheid ervaren op een plein vol individuen, helderheid creëren in het mysterie.
Hij ademde sereniteit en verspreidde die ook dankbaar over zijn toehoorders. Hij leerde zichzelf als ervaringsdeskundige van diepten en hoogten enige vredigheid aan. Kalmte die hij als kleine joodse jongen mee kreeg in de synagoge van zijn grootvader. Beheersing die hij zichzelf later jarenlang aanleerde in een boeddhistisch klooster, onder de boeddhistische naam 'Jikan', De Stille. Ontelbare keren erkentelijk buigend voor zijn hemelse backing vocals, zijn muzikanten en zijn publiek, het was zijn waardige manier om die stille mildheid te zaaien en zo zalvende rustigheid (over) te brengen.
Coheniteit, het is mijn woord van 2016. Omdat we verbinding nodig hebben in tijden waarin mensen steeds verder uit elkaar drijven en gedreven worden door politieke bastions. Omdat we sereniteit kunnen gebruiken in een maatschappij waarin we steeds luider en harder worden voor onszelf en voor anderen. En omdat - zo schrijft Dirk De Wachter in De Standaard na het overlijden van Leonard Cohen - 'in deze Trumpige tijden de songs van Cohen troost bieden. Onze tijd heeft nood aan mensen zoals hij die de lastigheden van het leven durven te benoemen en die de duisternis niet uit de weg gaan."